بلاگ

تکیه و حسینیه

تکیه و حسینیه از نظر کارکرد شباهت های زیادی با یکدیگر دارند. که این امر تمایز کامل آنها را مشکل می سازد. با این حال می توان گفت که تکیه تنوع گسترده تری از بناها را شامل می شود. تکایا  کاربرد مذهبی نداشته، بلکه نمایش های آیینی ً کاربرد وسیع تری نسبت به حسینیه ها دارند. تکایا صرفا و حماسی نیز در آن انجام می شده است.

درتکیه ها سکویی در وسط برای اجرای نمایش در نظر می گرفتند. یکی از معروف ترین تکایا، تکیه دولت بوده که ناصرالدین شاه پس از دیدن تئاترهای اروپایی و متأثر از آنها، دستور ساخت آن را داد. در این تکیه نمایش های رزمی، تعزیه خوانی، شبیه خوانی و داستان های عامیانه به روی صحنه می رفت. در سال 0331 هـ . ش در دوران پهلوی این تکیه  به طور  کامل تخریب شد. از نظر معماری تکیه مزبور موردی ویژهو استثنا بوده است .

در وسط صحن تکایا سکویی بلندتر از سطح زمین (حدود یک متر) به شکل دایره یا هشت ضلعی به قطر بین6 تا 8 متر تعبیه ن فضای نمایش به کار ِ سٔ می شد که به منزله می رفت. در اطراف صحن حیاط نیز اتاق ها یا حجره هایی در دو طبقه ساخته می شد. که  حجره های پایین مخصوص آقایان و ًمعمولا غرفه های بالا مخصوص بانوان بوده است.

حسینیه

در ایران به مکانی گفته می شود که در ماه های محرم و صفر در آن مراسم سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، امام حسین   برگزار می شود و نام آن نیز برگرفته از همین معنا است. ه ویژه ای که معطوف عزاداری ماه محرم شد، حسینیه های بسیاری در ّ صفویه به جهت توج ٔاز دوره نقاط مختلف ایران بنا گردید و یا مراکز محلات و میدان های شهر و روستا به گونه ای طراحی و ساخته شدند، که به عنوان تکیه و حسینیه در ایام عزاداری مورد استفاده قرار بگیرند.

از این گروه می توان تعداد زیادی را در مناطق مرکزی ایران مانند یزد، نایین و … شناسایی کرد. حسینیه های مناطق مرکزی، شمال، شمال غربی، غرب و جنوب ایران از نظر معماری تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. در این میان نوع مربوط به مناطق مرکزی ایران عمومیت بیشتری دارند و از  همسانی برخوردار می باشند.

در این نوع از حسینیه ها عناصر مشترکی وجود ًطراحی و ساخت نسبتا دارند که عبارتند از:

. 1 ایوان ها، شاه نشین ها و تاق نماهای یک طبقه یا دو طبقه دور تا دور صحن که مورد استفاده شرکت کنندگان در عزاداری قرار می گیرد

2  نمازخانه و فضای اصلی سر پوشیده.

3  فضاهای مورد نیاز دیگر مانند آشپزخانه، وضو خانه، آب انبار و …

4در بعضی از حسینیه ها سکویی نیز در وسط برای اجرای شبیه خوانی و تعزیه خوانی می ساختن

مصالح مورد استفاده در این حسینیه ها خشت خام و آجر و پوشش های آنها تاق و گنبد و در مواردی تیرپوش است و تزییناتی مانند آجرکاری، گچ کاری و آیینه کاری دارند. از جمله تکایا   ٔ و حسینیه هایی که تزیینات غنی دارند، می توان تکیه معاون الملک کرمانشاه و حسینیه امینی های قزوین و حسینیه مشیریه شیراز را نام برد.ٔ

در یزد محوطه و فضای تکیه بزرگ امیر چخماق با ساخت و سازهای شهری و خیابان کشی ها، از  ّ میان رفته است. اما در کنار میدان هنوز بخشی از بنای تکیه مرتفع، پله پله ای و مزین به ب کاشی کاری ها  زیبا واقع است.

تقارن، تعادل و زیبایی این بنا، آن را به عنوان یکی از عناصر شاخص شهر یزد تبدیلکرده است .