بایگانی ماهانه: قالب تاریخ آرشیو به صورت ماهانه

آیين نامه عمران مساجد كشور

مورخ 102/7962 بنا به پیشنهاد شماره 1376/4/8هیات وزیران در جلسه مورخ  سازمان برنامه و بودجه و به استناد اصل یك صد و سی و هشتم قانون 1375/12/1 اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین نامه ساماندهی، بهسازی و عمران مساجد كشور را به شرح زیر تصویب نمود:

1ماده –

وزارت راه و ترابری، سازمان ها و شركت های تابعه آن مكلفند، در قالبطرح های مصوب در دست اجرای خود، مشتمل بر كلیه راه ها، پایانه ها، پایانه های مرزی، فرودگاه ها، بنادر و ایستگاه های راه آهن، احداث مسجد یا نمازخانه مناسب را پیش بینی و در راه های موجود با استفاده از اعتبارات فصل راه و ترابری و  در قالب مجتمع  های خدمات رفاهی، ًسایر اعتباراتی كه تامین خواهد شد، ترجیحا نسبت به احداث مسجد یا نمازخانه مناسب اقدام نمایند.

2ماده-

سازمان حمل و نقل و پایانه های كشور موظف است، طرح جامع احداث  مساجد یا نمازخانه های بین راهی اعم از مكان یابی، طراحی و ساخت را با هماهنگی سازمان تبلیغات اسلامی (صندوق عمران مساجد) تهیه نماید.  1تبصره – كلیه دستگاه های دولتی و غیر دولتی و اشخاص حقیقی و حقوقی، در صورت پتمایل به ساخت مساجد یا نمازخانه بین راهی، موظف به رعایت طرح مذكور می باشند.

2بصتره – اداره، تعمیر و نگهداری مساجد موضوع این ماده به عهده وزارت راه و ترابری و سازمان ها و شركت های تابعه آن می باشد.  3ماده- وزارتخانه  های مسكن و شهرســازی و كشــور مكلفــند، به ترتیب در طرح های  جامع و هادی شهر ها، فضاهای مناسب را جهت احداث مساجد یا نمازخانه و امكانات جنبی آن پیش بینی كنند. زمین های واگذاری از طریق وزارتخانه های مسكن و شهرسازی و جهادسازندگی و شهرداری ها با اجازه دولت رایگان خواهد بود.

1تبصره- واگذاری زمین رایگان برای احداث مسجد توسط شهرداری ها با اجازه شوراهای  شهر یا وزارت كشور به قائم مقامی از شورای شهر خواهد بود.  2تبصره – وزارت جهاد سازندگی و بنیاد مسكن انقلاب اسلامی موظفند در طرح های پ هادی روستاها، زمین مناسب را برای احداث مسجد یا نمازخانه پیش بینی نمایند.

4ماده –

كلیه دستگاه های ارائه دهنده خدمات شهری موظفند، مجوز احداث و 4ماده راه اندازی آن قسمت از واحد های خدماتی متعلق به مسجد از قبیل (مركز فرهنگی هنری، كتابخانه، خانه روحانی) را كه درآمدهای آن به طور مستقیم صرف هزینه های جاری و عمرانی مسجد می شود، بدون اخذ وجه صادر نمایند.  در مورد شهرداری ها عدم دریافت هزینه های صدور مجوز به تشخیص شورای شهر خواهد بود.

5ماده-

كلیه دستگاه های اجرایی ذی ربط موظفند، نسبت به احداث و نگهداری مساجد یا  نمازخانه در دانشگاه ها، پادگان ها، شهرك ها و مجتمع های بزرگ صنعتی، كشاورزی و تولیدی، خدماتی، مجموعه های رفاهی، مجموعه های ورزشی و پارك ها- حسب مورد- اقدام نمایند.

6ماده –

وزارت مسكن و شهرسازی مجاز است، در شهر های جدید از طریق شركت عمران شهر های جدید و در پروژه های آماده سازی بزرگ از طریق سازمان ملی زمین و مسكن و با بهره گیری از شیوه مشاركت و تامین بخشی از منابع ریالی مورد نیاز (كه در بودجه سنواتی آن پیش بینی می شود) نسبت به احداث مسجد اقدام نماید.

1تبصره – هزینه های انجام شده از درآمد های مشمول مالیات شركت عمران شهر های جدید و سازمان ملی زمین و مسكن كسر می شود.

2تبصره- تجهیز و نگهداری این مساجد بر عهده هیات های امنا، سازمان تبلیغات  اسلامی (صندوق عمران مساجد، مراكز رسیدگی به امور مساجد) و سازمان اوقاف و امور خیریه- حسب مورد- می باشد.

7ماده –

وزارتخانه های نفت، نیرو و پست و تلگراف و تلفن و شركت های تابعه آن ها موظفند حق انشعاب آب، برق، گاز و هزینه مراسلات مساجد را به استثنای مراكز تجاری مربوط به صورت رایگان و هزینه مصرف مساجد را با نازلترین تعرفه محاسبه كنند.

8ماده-

وزارت جهاد سازندگی، بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و سازمان اوقاف و امور خیریه موظفند، با استفاده از اعتبارات پیش بینی شده در بودجه های سنواتی و امكانات فنی و تجهیزات خود و كمك های مردمی با هماهنگی سازمان تبلیغات اسلامی (صندوق عمران مساجد) نسبت به ساخت، بازسازی و زیبا سازی مساجد در مناطق مرزی و روستایی حسب مورد اقدام كنند.

تبصره- تعیین نقاط مورد نیاز ساخت مسجد به تشخیص كمیته ای مركب از نمایندگان وزارت جهاد سازندگی و سازمان تبلیغات اسلامی و بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و امام جمعه و فرماندار خواهد بود.

9ماده-

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است، با استفاده از اعتبارات پیش بینی شده در بودجه سالانه خود، برای تكمیل و تعمیر و تجهیز مساجد كمك نماید.

ماده مسكن و شهر سازی (سازمان زمین و مسكن) موظفند، ضوابط لازم الرعایه در مكان یابی، طراحی و به طور كلی الگوی ساخت، تعمیر و زیباسازی مساجد را تهیه و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری برسانند. كلیه دستگاه های مذكور در این تصویبنامه و سایر دستگاه های صادركننده مجوز ساخت مساجد، ملزم به رعایت مفاد آن می باشند.  تبصره- خدمات تحقیق و مطالعه فنی مورد نیاز جهت اجرای بند فوق بر اساس توافق فی ما بین صندوق عمران مساجد و سازمان ملی زمین و مسكن انجام خواهد شد

. ماده 11-

سازمان میراث فرهنگی كشور موظف است، نسبت به حفظ، احیا و مرمت مساجد قدیمی ثبت شده كه جزو میراث فرهنگی كشور هستند، از محل اعتبارات پیش بینی شده در ردیف خاصی به این منظور با اولویت ویژه اقدام نماید

. ماده 12 –

سازمان تبلیغات اسلامی (صندوق عمران مساجد) موظف است، با همكاری سازمان تامین اجتماعی نسبت به طرح تامین اجتماعی خادمان مساجد اقدام و برای بررسی های بعدی به دولت ارایه كند.

13ماده –

سازمان برنامه و بودجه موظف است، نسبت به پیش بینی اعتبار لازم در بودجه های سنواتی كشور به منظور كمك به مساجد اقدام كند و موارد یاد شده در این تصویبنامه را در موافقتنامه های مبادله شده با دستگاه های اجرایی منظور كند.

تکیه و حسینیه

تکیه و حسینیه از نظر کارکرد شباهت های زیادی با یکدیگر دارند. که این امر تمایز کامل آنها را مشکل می سازد. با این حال می توان گفت که تکیه تنوع گسترده تری از بناها را شامل می شود. تکایا  کاربرد مذهبی نداشته، بلکه نمایش های آیینی ً کاربرد وسیع تری نسبت به حسینیه ها دارند. تکایا صرفا و حماسی نیز در آن انجام می شده است.

درتکیه ها سکویی در وسط برای اجرای نمایش در نظر می گرفتند. یکی از معروف ترین تکایا، تکیه دولت بوده که ناصرالدین شاه پس از دیدن تئاترهای اروپایی و متأثر از آنها، دستور ساخت آن را داد. در این تکیه نمایش های رزمی، تعزیه خوانی، شبیه خوانی و داستان های عامیانه به روی صحنه می رفت. در سال 0331 هـ . ش در دوران پهلوی این تکیه  به طور  کامل تخریب شد. از نظر معماری تکیه مزبور موردی ویژهو استثنا بوده است .

در وسط صحن تکایا سکویی بلندتر از سطح زمین (حدود یک متر) به شکل دایره یا هشت ضلعی به قطر بین6 تا 8 متر تعبیه ن فضای نمایش به کار ِ سٔ می شد که به منزله می رفت. در اطراف صحن حیاط نیز اتاق ها یا حجره هایی در دو طبقه ساخته می شد. که  حجره های پایین مخصوص آقایان و ًمعمولا غرفه های بالا مخصوص بانوان بوده است.

حسینیه

در ایران به مکانی گفته می شود که در ماه های محرم و صفر در آن مراسم سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، امام حسین   برگزار می شود و نام آن نیز برگرفته از همین معنا است. ه ویژه ای که معطوف عزاداری ماه محرم شد، حسینیه های بسیاری در ّ صفویه به جهت توج ٔاز دوره نقاط مختلف ایران بنا گردید و یا مراکز محلات و میدان های شهر و روستا به گونه ای طراحی و ساخته شدند، که به عنوان تکیه و حسینیه در ایام عزاداری مورد استفاده قرار بگیرند.

از این گروه می توان تعداد زیادی را در مناطق مرکزی ایران مانند یزد، نایین و … شناسایی کرد. حسینیه های مناطق مرکزی، شمال، شمال غربی، غرب و جنوب ایران از نظر معماری تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. در این میان نوع مربوط به مناطق مرکزی ایران عمومیت بیشتری دارند و از  همسانی برخوردار می باشند.

در این نوع از حسینیه ها عناصر مشترکی وجود ًطراحی و ساخت نسبتا دارند که عبارتند از:

. 1 ایوان ها، شاه نشین ها و تاق نماهای یک طبقه یا دو طبقه دور تا دور صحن که مورد استفاده شرکت کنندگان در عزاداری قرار می گیرد

2  نمازخانه و فضای اصلی سر پوشیده.

3  فضاهای مورد نیاز دیگر مانند آشپزخانه، وضو خانه، آب انبار و …

4در بعضی از حسینیه ها سکویی نیز در وسط برای اجرای شبیه خوانی و تعزیه خوانی می ساختن

مصالح مورد استفاده در این حسینیه ها خشت خام و آجر و پوشش های آنها تاق و گنبد و در مواردی تیرپوش است و تزییناتی مانند آجرکاری، گچ کاری و آیینه کاری دارند. از جمله تکایا   ٔ و حسینیه هایی که تزیینات غنی دارند، می توان تکیه معاون الملک کرمانشاه و حسینیه امینی های قزوین و حسینیه مشیریه شیراز را نام برد.ٔ

در یزد محوطه و فضای تکیه بزرگ امیر چخماق با ساخت و سازهای شهری و خیابان کشی ها، از  ّ میان رفته است. اما در کنار میدان هنوز بخشی از بنای تکیه مرتفع، پله پله ای و مزین به ب کاشی کاری ها  زیبا واقع است.

تقارن، تعادل و زیبایی این بنا، آن را به عنوان یکی از عناصر شاخص شهر یزد تبدیلکرده است .